Verdhëza tek të porsalindurit është një gjendje shumë e zakonshme, e cila prek rreth 60% të të gjithë foshnjave të lindura në kohë dhe pothuajse të gjithë foshnjat e parakohshme. Megjithëse mund të duket shqetësuese për prindërit, shumica e rasteve të verdhëzës janë të lehta dhe zhduken vetë brenda pak ditësh. Por është e rëndësishme që prindërit dhe kujdestarët të kuptojnë shkaqet, simptomat dhe trajtimet e mundshme për verdhëzën në mënyrë që të sigurojnë kujdesin më të mirë për të porsalindurin e tyre.
Çfarë është Verdhëza?
Verdhëza është një gjendje që shkakton ngjyrosjen e lëkurës dhe e syve të foshnjave në një ngjyrë të verdhë. Kjo ndodh për shkak të akumulimit të një substance të quajtur bilirubin në gjak. Bilirubina është një produkt i zbërthimit të qelizave të kuqe të gjakut, të cilat trupi i njeriut i prodhon dhe i zbërthen natyrshëm.
Tek të rriturit dhe fëmijët më të mëdhenj, bilirubina zakonisht përpunohet nga mëlçia dhe eliminohet përmes jashtëqitjes. Por tek të porsalindurit, mëlçia ende nuk është plotësisht e zhvilluar, prandaj mund të ketë vështirësi në përpunimin dhe eliminimin e bilirubinës. Ky proces i ngadalësuar çon në rritjen e niveleve të bilirubinës në gjak, duke shkaktuar ngjyrosjen e verdhë të lëkurës dhe syve.
Shkaqet e Verdhëzës tek të Porsalindurit
Janë disa faktorë që kontribuojnë në zhvillimin e verdhëzës tek të porsalindurit. Disa nga shkaqet më të zakonshme përfshijnë:
- Funksioni i Pazhvilluar i Mëlçisë: Siç përmendëm, mëlçia e një të porsalinduri është ende në zhvillim dhe mund të mos jetë në gjendje të përpunojë bilirubinën aq shpejt sa trupi e prodhon.
- Zhvillimi Normal i Foshnjës: Shumë foshnja kalojnë nëpër një fazë normale të zbërthimit të qelizave të kuqe të gjakut në ditët e para pas lindjes. Kjo rrit sasinë e bilirubinës në gjak.
- Foshnjat e Parakohshme: Bebet e lindura para kohës janë më të prirura ndaj verdhëzës, pasi mëlçia e tyre është edhe më pak e zhvilluar sesa ajo e foshnjave të lindura në kohë.
- Ndarja e Gjakut midis Nënës dhe Foshnjës: Ndonjëherë, gjaku i nënës dhe foshnjës mund të mos jetë i përputhshëm. Kjo mund të shkaktojë shkatërrimin më të shpejtë të qelizave të kuqe të gjakut tek foshnja, duke rritur sasinë e bilirubinës.
- Ushqyerja me Gji: Disa foshnja që ushqehen me gji mund të kenë verdhëzë për shkak të dehidratimit ose marrjes së pamjaftueshme të ushqimit në ditët e para të jetës. Kjo quhet verdhëza e lidhur me ushqyerjen me gji, dhe është e përkohshme.
Simptomat e Verdhëzës tek të Porsalindurit
Shenjat më të dukshme të verdhëzës janë:
- Ngjyrosja e Lëkurës dhe Syve në të Verdha: Shfaqja e ngjyrës së verdhë në lëkurën dhe në të bardhët e syve është një nga simptomat kryesore të verdhëzës. Zakonisht fillon në fytyrë dhe pastaj përhapet në pjesët e tjera të trupit.
- Lodhje dhe Përgjumësi: Disa foshnje me nivele të larta të bilirubinës mund të jenë më të përgjumura se zakonisht dhe mund të ushqehen më rrallë.
- Probleme me Ushqyerjen: Foshnjat me verdhëzë të rëndë mund të kenë probleme me marrjen e ushqimit për shkak të përgjumjes së shtuar.
Diagnoza e Verdhëzës
Diagnoza e verdhëzës bëhet kryesisht përmes një ekzaminimi fizik nga një mjek ose infermiere. Ata do të vlerësojnë ngjyrën e lëkurës dhe të syve të foshnjës. Nëse mjeku dyshon për një rast të rëndë të verdhëzës, ai mund të kryejë një analizë gjaku për të matur nivelet e bilirubinës.
Për shumicën e rasteve, mjeku do të përdorë një pajisje të quajtur bilirubinometër për të matur sasinë e bilirubinës në lëkurën e foshnjës. Nëse nivelet janë shumë të larta, mund të nevojiten testime të mëtejshme për të përcaktuar trajtimin e duhur.
Trajtimi i Verdhëzës tek të Porsalindurit
Për shumicën e foshnjave, verdhëza zhduket vetvetiu brenda 1-2 javësh pa nevojë për trajtim të veçantë. Megjithatë, në rastet ku nivelet e bilirubinës janë shumë të larta, mund të jetë i nevojshëm trajtimi për të parandaluar ndërlikime serioze.
Disa nga trajtimet më të zakonshme për verdhëzën përfshijnë:
- Fototerapia (Terapia me Dritë): Ky është trajtimi më i zakonshëm për verdhëzën. Foshnja vendoset nën një dritë speciale që ndihmon në shkatërrimin e bilirubinës, duke e bërë më të lehtë për trupin që ta eliminojë atë.
- Suplementimi i Lëngjeve: Në disa raste, mjekët mund të sugjerojnë që foshnjat të marrin më shumë lëngje ose ushqim për të ndihmuar trupin të eliminojë bilirubinën më shpejt.
- Transfuzioni i Gjakut: Ky është një trajtim shumë i rrallë dhe përdoret vetëm në rastet më të rënda të verdhëzës. Gjatë këtij procesi, një pjesë e gjakut të foshnjës zëvendësohet për të ulur shpejt nivelet e bilirubinës.
Komplikimet e Mundshme të Verdhëzës
Kur verdhëza nuk trajtohet në rastet e rënda, ajo mund të çojë në ndërlikime serioze shëndetësore. Një nga ndërlikimet më të rrezikshme është kernikteri, një gjendje ku bilirubina depërton në trurin e foshnjës dhe mund të shkaktojë dëmtime neurologjike të përhershme. Për fat të mirë, kernikteri është shumë i rrallë falë diagostikimit dhe trajtimit të hershëm të verdhëzës.
Simptomat e kernikterit përfshijnë:
- Lodhje ekstreme dhe përgjumje
- Të qara të pazakonta dhe të larta
- Prishje e tonit muskulor, me ngurtësim të trupit ose dobësi ekstreme
- Lëvizje të pavullnetshme të syve dhe të trupit
Nëse këto simptoma vihen re, kërkohet menjëherë ndihma mjekësore.
Parandalimi i Verdhëzës
Megjithëse verdhëza është shpesh e pashmangshme, disa hapa mund të merren për të reduktuar shanset për të pasur një formë të rëndë të saj. Disa masa që mund të ndihmojnë përfshijnë:
- Ushqyerja e Shpeshtë me Gji: Sigurimi që foshnja të ushqehet shpesh dhe në mënyrë të mjaftueshme ndihmon në rritjen e qarkullimit të bilirubinës në trup. Ushqyerja e hershme dhe e vazhdueshme mund të ndihmojë trupin e foshnjës të përpunojë më mirë bilirubinën.
- Monitorimi i Foshnjës: Prindërit duhet të monitorojnë nga afër foshnjat për ndonjë shenjë të verdhëzës dhe të konsultohen me mjekun nëse ngjyra e verdhë fillon të përhapet ose përkeqësohet.
- Kontrollet e Rregullta Tek Mjeku: Foshnjat duhet të vëzhgohen nga mjekët gjatë ditëve të para të jetës për të siguruar që verdhëza nuk është duke u përkeqësuar.
Kur Duhet të Kërkohet Ndihma Mjekësore?
Nëse verdhëza zgjat më shumë se dy javë, përkeqësohet, ose nëse foshnja shfaq simptoma të tjera si dobësi e theksuar, mungesë oreksi ose të qara të larta dhe të pazakonta, është thelbësore të kërkohet ndihmë mjekësore menjëherë.
Mjeku juaj do të jetë në gjendje të vlerësojë nëse niveli i bilirubinës është shumë i lartë dhe nëse është i nevojshëm trajtimi.
Përfundim
Verdhëza tek të porsalindurit është një gjendje e zakonshme që prek shumicën e foshnjave gjatë ditëve të para të jetës. Megjithëse është një gjendje e përkohshme në shumicën e rasteve, është e rëndësishme që prindërit të jenë të vëmendshëm dhe të kërkojnë ndihmë mjekësore nëse kanë ndonjë shqetësim për shëndetin e foshnjës së tyre. Me trajtim të hershëm dhe mbikëqyrje të kujdesshme, shumica e foshnjave e kalojnë këtë fazë pa ndërlikime afatgjata.
