Çfarë është lija e dhenve?
Lija e dhenve, e njohur gjithashtu si varicella, është një infeksion shumë ngjitës viral i shkaktuar nga virusi varicella-zoster. Ky virus sulmon kryesisht fëmijët, por edhe të rriturit dhe të sapolindurit mund të preken nga kjo sëmundje. Lija e dhenve karakterizohet nga prania e skuqjeve dhe flluskave të mbushura me lëng që shfaqen në të gjithë trupin. Kjo sëmundje zakonisht zgjat 5-10 ditë dhe është kryesisht e lehtë tek fëmijët, por mund të jetë shumë më serioze tek të rriturit dhe individët me sistem të dobësuar imunitar.
Virusi varicella-zoster është gjithashtu përgjegjës për herpes zoster ose zosterin (njohur si “herpesi i zonës”), i cili mund të ndodhë më vonë në jetë tek individët që kanë kaluar më parë lijën e dhenve.
2. Si transmetohet lija e dhenve?
Lija e dhenve është jashtëzakonisht ngjitëse dhe përhapet kryesisht përmes ajrit. Kur një person i infektuar teshtin, kollitet ose edhe vetëm flet, virusi mund të shpërndahet përmes spërklave të vogla që përmbajnë virusin. Ai gjithashtu mund të përhapet përmes kontaktit të drejtpërdrejtë me lëngun e flluskave që formohen në lëkurën e një personi të infektuar.
Personi që ka lijën e dhenve është ngjitës për rreth 1 deri në 2 ditë para se të shfaqen flluskat dhe mbetet ngjitës deri sa të gjitha flluskat të thahen dhe të mbulohen me kore. Kjo periudhë zgjat zakonisht rreth 5 deri në 7 ditë.
Kujdes: Nëse nuk keni kaluar më parë lijën e dhenve dhe nuk jeni vaksinuar, kontakti me një person të infektuar mund të shkaktojë infeksion.
3. Simptomat e lijës së dhenve
Simptomat e lijës së dhenve zakonisht shfaqen 10 deri në 21 ditë pas ekspozimit ndaj virusit dhe përfshijnë:
- Temperaturë e lartë
- Lodhje e përgjithshme
- Dhimbje koke
- Humbje oreksi
- Nauze dhe të vjella (në disa raste)
Pas disa ditësh nga shfaqja e simptomave të para, skuqja e lëkurës është simptoma kryesore që e identifikon këtë sëmundje. Kjo skuqje kalon nëpër disa faza:
- Spote të kuqe: Fillimisht shfaqen spote të vogla të kuqe në lëkurë, të cilat mund të shfaqen në çdo pjesë të trupit, përfshirë fytyrën, kokën dhe pjesët intime.
- Flluska: Brenda disa orësh, spote të kuqe fillojnë të formojnë flluska të mbushura me lëng.
- Kore: Flluskat shpërthejnë, dhe pas disa ditësh krijohen kore që thahen gradualisht.
Simptomat zakonisht janë më të lehta tek fëmijët, por tek të rriturit dhe individët me probleme imunitare, ato mund të jenë shumë më të rënda.
4. Lija e dhenve tek të rriturit: Pse është më serioze?
Ndërsa lija e dhenve është më e zakonshme dhe zakonisht e lehtë tek fëmijët, kur shfaqet tek të rriturit, kjo sëmundje mund të jetë shumë më e rëndë. Të rriturit që infektohen me varicellën kanë më shumë gjasa të zhvillojnë komplikacione të rënda, të tilla si:
- Pneumoni: Një infeksion i rëndë i mushkërive që kërkon trajtim me antibiotikë.
- Encefaliti: Inflamacioni i trurit që mund të jetë potencialisht kërcënues për jetën.
- Infeksione sekondare bakteriale: Përfshirja e lëkurës me infeksione siç është stafilokoku.
Për shkak të rrezikut të komplikacioneve, të rriturit që nuk kanë kaluar lijën e dhenve janë të këshilluar që të vaksinohen.
5. Lija e dhenve tek bebet: Rreziku dhe kujdesi
Infektimi i bebeve me lijën e dhenve është një shqetësim serioz, sidomos për ata që janë nën moshën 1 vjeç dhe kanë një sistem imunitar të papjekur. Bebet që infektohen janë në rrezik më të lartë për komplikacione, përfshirë:
- Infeksione sekondare të lëkurës
- Pneumoni
- Encefaliti
Nëse një nënë infektohet me lijën e dhenve pak para lindjes ose pas lindjes, foshnja është në rrezik të madh për komplikacione të rënda. Për këto raste, përdorimi i imunoglobulinës varicella-zoster (VZIG) është i rekomanduar për të zbutur ashpërsinë e sëmundjes tek foshnjat.
6. Lija e dhenve tek fëmijët: Si kurohet?
Lija e dhenve tek fëmijët është zakonisht një sëmundje e lehtë dhe kalon vetë brenda 5-10 ditëve. Megjithatë, është e rëndësishme të trajtohen simptomat për të bërë që fëmija të ndihet më mirë dhe për të shmangur komplikacionet. Trajtimi përfshin:
- Antihistaminikët: Këto ilaçe ndihmojnë në uljen e kruarjes dhe pakësimin e parehatisë.
- Paracetamoli: Për të ulur temperaturën dhe dhimbjet (përdorimi i aspirinës duhet shmangur te fëmijët, pasi mund të shkaktojë sindromën Reye, një gjendje e rrallë dhe e rrezikshme).
- Hidratimi: Fëmija duhet të pijë shumë lëngje për të shmangur dehidratimin, sidomos nëse ka temperaturë të lartë.
- Kremra qetësuese për lëkurën: Përdorimi i kremrave me kalaminë ose të ngjashëm mund të ndihmojë në qetësimin e kruarjes.
Në raste të rënda, mjeku mund të përshkruajë ilaçe antivirale, sidomos për fëmijët me sistem imunitar të dobët ose për ata që kanë kaluar moshën e zakonshme për infeksionin.
7. Sa zgjat lija e dhenve?
Lija e dhenve zakonisht zgjat rreth 5 deri në 10 ditë. Periudha e shfaqjes së simptomave fillon me fazën fillestare të temperaturës dhe lodhjes, e ndjekur nga shfaqja e flluskave në lëkurë. Zakonisht, personi i infektuar është ngjitës deri sa të gjitha flluskat të thahen dhe të krijojnë kore.
Gjatë kësaj periudhe, është e rëndësishme që personi i prekur të shmangë kontaktin me të tjerët, veçanërisht me ata që nuk janë vaksinuar ose që kanë sistem imunitar të dobësuar.
8. Si shërohet lija e dhenve?
Lija e dhenve zakonisht shërohet vetvetiu, pa nevojën e trajtimeve specifike mjekësore. Për shumicën e njerëzve, përfshirë fëmijët, trajtimi është vetëm simptomatik dhe synon të lehtësojë dhimbjet dhe kruarjen.
Mënyra të lehta për të menaxhuar simptomat përfshijnë:
- Përdorimi i kremrave qetësues për të ulur kruarjen dhe për të parandaluar infeksionet sekondare të lëkurës.
- Banjo të vakëta: Banjo të shkurtra me ujë të vakët dhe sodë buke mund të ndihmojnë në qetësimin e kruarjes.
- Veshje të rehatshme: Rrobat duhet të jenë të buta dhe të lirshme për të shmangur irritimin e lëkurës.
- Kujdes i lëkurës: Mbani duart dhe thonjtë të pastër për të parandaluar gërvishtjet që mund të shkaktojnë infeksione bakteriale.
Nëse ka komplikacione ose nëse personi i prekur është me rrezik të lartë, ilaçet antivirale, si acicloviri, mund të përshkruhen nga mjeku.
9. Komplikacionet e mundshme të lijës së dhenve
Edhe pse lija e dhenve është zakonisht një sëmundje e lehtë, në disa raste mund të çojë në komplikacione, sidomos tek të rriturit dhe individët me imunitet të dobësuar. Disa nga komplikacionet më të zakonshme përfshijnë:
- Infeksione sekondare të lëkurës: Kur flluskat infektohen me baktere.
- Pneumoni: E shkaktuar nga vetë virusi varicella-zoster ose nga bakteret që hyjnë përmes plagëve të lëkurës.
- Encefaliti: Inflamacion i trurit, i cili është një komplikacion i rrallë, por i rrezikshëm.
- Dehidratimi: Nëse pacienti nuk konsumon mjaftueshëm lëngje, kjo mund të ndodhë, sidomos tek fëmijët me temperaturë të lartë.
10. Vaksina për lijën e dhenve: Mbrojtja më e mirë
Vaksina për varicellën është metoda më efektive për të parandaluar infeksionin me lijën e dhenve. Vaksina është e sigurt dhe efikase dhe rekomandohet për të gjithë fëmijët në një moshë të hershme. Kjo vaksinë mbron jo vetëm individin e vaksinuar, por ndihmon gjithashtu në mbrojtjen e komunitetit përmes imunitetit të tufës.
